W tym roku mijają dwadzieścia trzy lata, odkąd Wisława Szymborska otrzymała Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury. Tegoroczne przyznanie wyróżnień było nietypowe, ponieważ ogłoszono laureatów nie tylko z bieżącego, ale również z ubiegłego roku. Dziesiątego października Olga Tokarczuk powtórzyła triumf Szymborskiej. Została uhonorowana za ,,wyobraźnię narracyjną, która z encyklopedyczną pasją reprezentuje przekraczanie granic jako formę życia”.
Chociaż nagroda, którą otrzymała autorka ,,Biegunów” jest przyznana za 2018 rok, to za jej ogłoszeniem musieliśmy czekać kolejne dwanaście miesięcy. Wszystko wydarzyło się za sprawą skandalu, który wybuchł w komisji przyznającej nagrodę w zeszłym roku. Z troski o wiarygodność laureata, przyznanie Nobla z kategorii literatury przełożono na obecną edycję.
Wysiłek na rzecz człowieka
Wyróżnienia Alfreda Nobla są przyznawane osobom lub instytucjom, które osiągają między innymi wybitne sukcesy naukowe, literackie lub społeczne. Początkowo nagrody były fundowane przez testament Szweda w pięciu kategoriach: chemii, fizjologii, medycynie, fizyce oraz literaturze, a także przyznawano Pokojową Nagrodę Nobla za wysiłki na rzecz pokoju na świecie. W 1968 roku Szwedzki Bank Narodowy ufundował wyróżnienie z nauk ekonomicznych, a nagrody z tej kategorii zostały przyznane pierwszy raz już rok później. Obecnie trofea przyznawane są w sześciu wymienionych dziedzinach.
Podwójna nagrodź
W zeszły czwartek, z powodu ww. skandalu obyczajowego, Literacka Nagroda Nobla została wręczona podwójnie. Olga Tokarczuk została laureatką nagrody za rok 2018, a Austriak Peter Handke został uhonorowany w tegorocznej edycji za ,,wpływową pracę, która wraz z językową pomysłowością zgłębiła peryferie i specyficzność ludzkiego doświadczenia”. Wśród ważnych dzieł Polki znajdziemy takie tytuły, jak ,,Prawiek i inne czasy”, ,,Dom dzienny, dom nocny” czy ,,Księgi Jakubowe”. Handke jest natomiast autorem między innymi ,,Szerszeni”, ,,Powitania rady nadzorczej”, a także ,,Pełni nieszczęścia”.
Z Sulechowa po Nobla
Kim jest polska noblistka? Olga Tokarczuk urodziła się 29 stycznia 1962 roku w Sulechowie. Ukończyła Wydział Psychologiczny Uniwersytetu Warszawskiego. Po studiach pracowała między innymi jako psychoterapeutka w poradni zdrowia psychicznego w Wałbrzychu. Autorsko zadebiutowała w 1979 roku, opowiadaniami w czasopiśmie ,,Na Przełaj”. Pierwszą książką, którą napisała była ,,Podróż ludzi Księgi”. Powieść została wydana w 1993 roku i dotyczy wyprawy po tajemniczą Księgę, od której zależą losy świata. Książka została pozytywnie odebrana przez czytelników i otrzymała nominację do polskiej Nagrody Literackiej ,,Nike” 1997. Kolejna powieść Tokarczuk została wydana w 1995 roku i była nią ,,E.E.” – powieść o nastoletniej dziewczynie, która zaczyna przejawiać zdolności paranormalne. Rok później ukazało się kolejne dzieło – ,,Prawiek i inne czasy”. Powieść odniosła niesamowity sukces i została przełożona na ponad dwadzieścia języków. Przedstawia nam historię kilku rodzin, których los przeplata się w walce o swoją przyszłość. Do innych ważnych dzieł polskiej noblistki należy również ,,Dom dzienny, dom nocny”, opublikowany w 1998 roku. Główna bohaterka odkrywa różne wymiary rzeczywistości na pograniczu jawy i snu. Książka została uznana za jedną z najważniejszych współczesnych polskich powieści i została wyróżniona nominacją Nike 1999. Bardzo ważnym dziełem jest także powieść ,,Bieguni” z 2007 roku, która została nagrodzona Nagrodą Literacką Nike 2008, nagrodą czytelników, a także Międzynarodową Nagrodą Bookera, w przekładzie na język angielski. Do najnowszych książek Olgi Tokarczuk należy między innymi ,,Profesor Andrews w Warszawie. Wyspa”, która mówi o historii osób, które przestały być pewne rzeczywistości, która ich otacza.
Wyróżnienie nie tylko przez Akademię Szwedzką
W 1999 roku Polka otrzymała Nagrodę Literacką im. Władysława Reymonta. Jest laureatką Polcul Foundation za działalność społeczną, otrzymała również Dolnośląską Nagrodę Kulturalną SILESIA i laur im. Samuela Bogumiła Lindego, a także posiada szereg wyróżnień na świecie. W 2013 roku otrzymała międzynarodową nagrodę Vilenica, przyznawaną pisarzom z Europy Środkowej, Międzynarodową Nagrodę Mostu, a w lipcu tego roku dostała wyróżnienie Laure-Bataillon dla najlepszej książki przełożonej na język francuski. Nagroda dotyczyła ,,Księgi Jakubowe”.
Olga Tokarczuk jest piątą laureatką Literackiej Nagrody Nobla, która pochodzi z Polski. Twórczość Tokarczuk jest niekwestionowanie doceniana na całym świecie, a autorka jest jedną z najważniejszych współczesnych polskich pisarzy.
Agnieszka MARKOCKA
