Polityczny alfabet 2022

Szokująca i brutalna inwazja Rosji na Ukrainę,  chaotyczne wybory we Francji i Brazylii, krwawe protesty w Iranie. W Polsce katastrofalne zanieczyszczenie Odry, skandaliczne wypowiedzi prezesa Jarosława Kaczyńskiego i nieporadna walka z inflacją.  Rok 2022 pełen był wydarzeń prawdziwie dramatycznych i „epokowych”.

A jak Adam Glapiński i jego walka z inflacją

Adam Glapiński, Prezes Narodowego Banku Polskiego, 12 maja został ponownie wybrany przez Sejm. Początek nowej kadencji przypadł na wyjątkowo niekorzystny okres dla polskiej gospodarki. Rozpędzająca się od ubiegłego roku inflacja sięgnęła w październiku poziomu 17,9%, najwyższego od grudnia 1996 roku. Rosyjska inwazja na Ukrainę i popandemiczne zakłócenia łańcuchów dostaw dolały oliwy do ognia. Kontrowersyjny cykl podnoszenia stóp procentowych, przerwany we wrześniu, utrudnił milionom ludzi spłatę kredytu i dotychczas nie spowolnił wzrostu cen. Nad gospodarką zaczęło krążyć widmo recesji. Problemy inflacyjne Polski zapewne pozostaną z nami na długo.

B jak bez szans na większość w Sejmie?

Utrata większości przez PiS i Konfederacja poniżej progu wyborczego – taki krajobraz polityczny rysują listopadowe sondaże. Według badania „United Surveys” przeprowadzonego dla „Wirtualnej Polski”, Zjednoczona Prawica może liczyć na zaledwie 32,4% poparcia, co przełożyłoby się jedynie na 188 mandatów w Sejmie. Partia Jarosława Kaczyńskiego konsekwentnie traci sympatię wyborców, przy prezesie obstaje przede wszystkim „twardy elektorat”. Także przychylne rządzącym badania, prezentują przyszłość PiS dość pesymistycznie. W październiku pojawił się nawet sondaż, dający pierwsze miejsce i przewagę trzech punktów procentowych nad PiS Koalicji Obywatelskiej.

C jak ceny energii szaleją

Widmo kolosalnych rachunków, chłodu oraz blackoutów spędza sen z powiek odbiorcom energii elektrycznej. Podwyżek cen boją się szczególnie samorządy oraz instytucje, w tym uczelnie wyższe. Kryzys energetyczny jest faktem, nie tylko w Polsce. Cała Europa obawia się tej zimy. Jak podaje portal Globenergia, odbiorcy prywatni mogą się spodziewać w przyszłym roku podwyżek rachunków rzędu 20%, duże zakłady pracy nawet 85%. Chociaż rząd zapowiada „zamrożenie” cen prądu w roku 2023, to ze względu na wzrost stawki VAT oraz powrót akcyzy podwyżki i tak nas dosięgną.

D jak desperacka walka o klimat

Zaczęło się od oblania zupą „Słoneczników” van Gogha. Później ruszyła lawina. Dzieła Gustava Klimta, Picassa, Andy’ego Warhola. W Londynie, Rzymie, Wiedniu, w Sydney. W ostatnim czasie farbą został też oblany luksusowy salon samochodowy, a woskowa rzeźba króla Karola dostała w twarz ciastem. Blokowane są ulice i wyjazdy z fabryk. Za większość akcji odpowiedzialne są przede wszystkim trzy organizacje radykalnych ekoaktywistów: Just Stop Oil, Extinction Rebellion i The Last Generation. Wszystkie z jednym najważniejszym celem – zwrócić uwagę świata na wciąż ignorowany kryzys klimatyczny.

E jak Erdogan i kryzys jego prezydentury

Recep Tayyip Erdogan, rządzący Turcją od 2003 roku, przetrwał wiele zawirowań. Światowy kryzys gospodarczy, próba zamachu stanu w 2016 roku czy konflikt w tureckiej części Kurdystanu nie były w stanie zachwiać funkcją wpierw premiera, a od 2014 roku prezydenta. Jego autorytarne rządy nie zraziły dotąd wyborców, popierających jego religijny konserwatyzm. Ten rok upłynął jednak pod znakiem katastrofalnej, wynoszącej oficjalnie 85,51% inflacji i skrajnie słabej liry. Zubożenie społeczeństwa podkopało pozycję Erdogana. Sondaże przed przyszłorocznymi wyborami obecnie sugerują klęskę wyborczą prezydenta.

F jak francuskie wybory; populizm spowolniony, lecz niezatrzymany

W kwietniu we Francji odbyły się wybory prezydenckie. W II turze wygrał dotychczasowy prezydent Emmanuel Macron, który po raz kolejny pokonał prawicową populistkę Marine Le Pen. Nie mógł być on jednak pewny swobody sprawowania władzy, gdyż Le Pen mogła wygrać czerwcowe wybory do Parlamentu. Wybory wygrał ostateczniecz jego liberalny blok wyborczy, choć stracił część mandatów. Wzmocniło się za to Zgromadzenie Narodowe Le Pen i lewicowo-populistyczny sojusz NUPES. Dotychczasowa premierka Elisabeth Borne była zmuszona utworzyć rząd mniejszościowy. Populiści nie doszli do władzy, lecz wciąż się umacniają.

G jak G20, czyli kto decyduje o dzisiejszym świecie?

Tegoroczny szczyt G20, grupy państw uznawanych za liderów w gospodarce światowej, odbył się w dniach 15-16 listopada na indonezyjskiej wyspie Bali. Do licznych kontrowersji wokół G20, takich jak arbitralny skład, brak ram prawnych w obrębie ONZ czy łamanie przez część członków praw człowieka, doszła kwestia rosyjskiego członkostwa po inwazji na Ukrainę. Na razie Rosja pozostaje członkiem mimo potępienia jej działań przez świat zachodni. Obradujący przywódcy nie podjęli żadnych wiążących decyzji. Można sobie zadać pytanie, czy taki luksusowy klub dyskusyjny faktycznie jest światu potrzebny.

H jak HIT (a nawet kit)

Projekt ministra Czarnka, który wreszcie miał przywrócić wśród młodych ludzi patriotyzm i cnoty niewieście, okazał się porażką. Podręcznik autorstwa Wojciecha Roszkowskiego popularność w sieci zyskał w czerwcu, jednak nie za sprawą swojej wysokiej jakości. Fragmenty książki dotyczące in vitro, antysemityzmu czy nacjonalizmu krążyły w internecie i stawały się obiektem kpin. Na szczęście większość nauczycieli zdecydowała się na konkurencyjny podręcznik do HiT-u, w porównaniu, do którego książka Roszkowskiego sprzedaje się, delikatnie mówiąc, dość słabo.

I jak Inwazja na Ukrainę

Rozpoczęta 24 lutego inwazja Rosji na Ukrainę zszokowała świat. Początkowo mało kto wierzył w długotrwały opór Ukrainy w starciu z wojskiem uznawanym za drugą armię świata. Ukraińska armia przerosła jednak wszystkie oczekiwania. Źle zorganizowane oddziały rosyjskie zostały pobite w marcu na przedpolach Kijowa, co zmusiło Rosjan do odwrotu z północy Ukrainy i skłoniło kraje Zachodu do zwiększenia pomocy wojskowej dla atakowanego kraju. Kolejne miesiące wojny przyniosły silne sankcje przeciw Rosji, zbrodnicze oblężenie Mariupola, kontrofensywę Ukrainy pod Charkowem i wyzwolenie z rąk Rosjan Chersonia.

J jak Jarosław Kaczyński i jego tournée

Na rok przed wyborami do parlamentu, PiS postanowiło pokazać się Polsce z jak najlepszej strony i wypuściło prezesa w trasę po całym kraju. Jarosław Kaczyński podróżuje więc z miasta do miasta i opowiada… o dawaniu w szyję, o Niemcach wyrzucających Polaków z pociągu, o mieszankach węgla i wielu innych brawurowych zdarzeniach. Obraża osoby LGBTQ+, kobiety, przedstawicieli innych narodów. Właściwie każda grupa znalazła się już na celowniku prezesa Kaczyńskiego. Internauci się śmieją, jednak coraz częściej jest to niestety śmiech przez łzy.

K jak kazachski Krwawy Styczeń

Ten rok zaczął się w Azji Środkowej niespodziewanym zrywem i wielką tragedią. 2 stycznia wybuchły w Kazachstanie protesty przeciw autorytarnej władzy, spowodowane nagłą podwyżką cen paliw. W przeciągu kilku dni rozlały się po całym kraju. W Ałmatach doszło do krwawych starć demonstrantów ze służbami bezpieczeństwa. Nie będąc w stanie stłumić protestów, Prezydent Kasym Żomart-Tokajew wezwał na pomoc siły zbrojne sojuszników z Organizacji Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym, na czele z Rosją. Po kilku dniach spacyfikowano kraj. W styczniowych zajściach zginęło ponad dwustu protestujących.

L jak Lula powraca

Koniec rządów „tropikalnego Trumpa” i powrót zza politycznego grobu ikony socjalizmu – tak można podsumować wyniki drugiej tury wyborów w Brazylii. Różnica na korzyść byłego prezydenta Luli da Silvy wyniosła zaledwie 1,8 punktu procentowego. Lula rządził południowoamerykańskim krajem w latach 2003-2011. Skazany pod zarzutem korupcji na ponad osiem lat więzienia wyszedł z niego po dwóch. Tegoroczna kampania prezydencka była w Brazylii wyjątkowo gorąca. Kandydaci przerzucali się wzajemnie poważnymi oskarżeniami. Kością niezgody były tematy walki z ubóstwem, wycinki Amazonii czy podejścia do rosyjskiej inwazji na Ukrainę. Przed Brazylią stoją wciąż nierozwiązane problemy – przede wszystkim rozwarstwienie społeczne i fala przemocy.

Ł jak Łukaszenka w rozkroku

Białoruski dyktator Alaksander Łukaszenka to jeden z nielicznych oficjalnych „przyjaciół” Władimira Putina. Białoruś, która w ostatnich latach stała się de facto rosyjską kolonią, wzbrania się przed pełnowymiarowym i rzeczywistym dołączeniem do prowadzonej od lutego inwazji na Ukrainę. Łukaszenka od kilku miesięcy konsekwentnie szuka wymówek i unika składania jednoznacznych deklaracji. Zdaniem ISW, przystąpienie białoruskich sił do walk w Ukrainie jest „bardzo mało prawdopodobne”. Liderka białoruskiej opozycji i demokratycznie wybrana prezydentka Swiatłana Cichanouska nie ma wątpliwości: „większość Białorusinów jest przeciwko wojnie”.

M jak Mahsa Amini

16 września w szpitalu zmarła 22-letnia Mahsa Amini. Kobieta została zatrzymana przez irańską policję moralności, ponieważ spod jej hidżabu wystawały włosy. Została dotkliwie pobita, a poważne obrażenia spowodowały śmierć. Pod szpitalem w Teheranie wybuchły protesty brutalnie pacyfikowane przez funkcjonariuszy. Buntują się zwłaszcza kobiety. Ściągają nakrycia głowy, machają nimi, a nawet podpalają. Według organizacji Iran Human Rights w zamieszkach zginęło już prawie 500 osób, a zatrzymano około 17 tys. protestujących. Ali Chamenei, najwyższy przywódca duchowy Iranu, chwali funkcjonariuszy brutalnie tłumiących demonstracje.

N jak Nord Stream 2

Tajemnicze wycieki na dnie Bałtyku doprowadziły do uwolnienia do atmosfery tysięcy ton szkodliwego metanu. Ponieważ 26 września nagłemu uszkodzeniu uległy oba gazociągi Nord Stream, trudno mówić tu o przypadkowej awarii. Szwedzka prokuratura krajowa ogłosiła, że doszło do ewidentnego sabotażu. Media podzieliły się na dwa obozy, wskazując jako potencjalnych winowajców dwa kraje, Rosję oraz USA.  Spore zamieszanie wywołał również Radosław Sikorski, który w kontrowersyjnym wpisie na Twitterze, „podziękował” Amerykanom za zniszczenie obiektu. Okoliczności zdarzenia są wciąż niewyjaśnione.

O jak opiekunowie OzN strajkują

Protest pod Pałacem Prezydenckim 19 listopada był kolejnym wołaniem o sprawiedliwość i szacunek dla opiekunów osób z niepełnosprawnościami. To prośby o to, co najlepiej opisuje jeden z transparentów: „Dajcie żyć!”. Bycie opiekunem OzN to praca na pełen etat, w dzień i w nocy, także w weekendy. Praca, którą polski rząd wycenił na 2119 zł. Tyle wynosi zasiłek, który odbierany jest, jeśli osoba podejmie dodatkową pracę. Jest on zdecydowanie za niski, by pokryć koszty rehabilitacji, sprzętu czy leków. Do tego opiekunowie mogą liczyć na wsparcie asystenta czy opiekę wytchnieniową, które w Polsce istnieją tylko „na papierze”.

P jak pogrzeb królowej Elżbiety II

8 września to dzień ogromnych zmian nie tylko dla Wielkiej Brytanii, ale całego świata. Śmierć królowej Elżbiety nazwana została końcem epoki i wywołała ogromne poruszenie. Na pogrzeb do Londynu przybyli przywódcy 145 krajów. Kolejka do trumny liczyła 7 km, a najwytrwalsi spędzili aż 13 godzin na oczekiwaniu. Media pełne były szczegółowych analiz tego, ile łez uroniła Meghan albo jak swój żal wyraziła Kamila. Wszystko w atmosferze klasy i luksusu, wartej ok. 20 mln. funtów.

R jak rakieta w Przewodowie

Ta eksplozja wstrząsnęła Polską i wywołała niemałą panikę wśród opinii publicznej, łącznie z obawami o reakcję militarną NATO czy też uruchomienie artykułu 4. 15 listopada był dniem pełnym dezinformacji, strachu i niepewności. Wybuch rakiety, do którego doszło około godziny 15:40 we wsi Przewodów w województwie lubelskim, doprowadził do śmierci dwóch pracowników suszarni zboża.  Według początkowych doniesień agencji „Associated Press”, za uderzenie odpowiedzialna była bezpośrednio Rosja. Dzień później, między innymi Joe Biden oraz Andrzej Duda zasugerowali, że z dużym prawdopodobieństwem, można mówić o upadku ukraińskiej rakiety obrony przeciwlotniczej (15 listopada był dniem zmasowanego ataku Rosji na obiekty na terenie całej Ukrainy).

S jak Sanna Marin imprezuje

Czy premierka Finlandii może tańczyć? Okazuje się, że w oczach niektórych polityków i publicystów nie może. Gdy w sierpniu w sieci pojawiły się filmiki, na których młoda przywódczyni tańczy ze znajomymi i pije alkohol, internet oszalał. Jedni domagali się dymisji, zarzucali niekompetencję i przyjmowanie narkotyków, inni zażarcie bronili polityczki. Niewątpliwie premierka, która dobrze się bawi, okazała się skandalem na skalę światową.

T jak trzech premierów Wielkiej Brytanii

Wielka Brytania w tym roku nadszarpnęła swoją reputację stabilnego politycznie kraju. Boris Johnson, który zdobył władzę w trakcie negocjacji brexitowych i umocnił większość Torysów w wyborach w 2019 roku, skompromitował się licznymi skandalami, z łamaniem przepisów pandemicznych na czele. 6 września na stanowisku premiera zastąpiła go Liz Truss. Nowa premierka postanowiła przeforsować cięcia podatków, których zapowiedź mocno osłabiła funta. Doprowadziło to do upadku jej rządu, który był najkrócej urzędującym w historii Wielkiej Brytanii. Jej następcą został 25 października Rishi Sunak, zapowiadający politykę oszczędności.

U jak ukraińscy uchodźcy

Rosyjska agresja na Ukrainę wywołała kryzys uchodźczy, jakiego Europa nie widziała od drugiej wojny światowej. Taki, przy którym bledną „fale” z czasów wojen w byłej Jugosławii oraz z 2015 roku. Według danych UNHCR blisko osiem milionów osób wyjechało przynajmniej czasowo z Ukrainy, z czego blisko 61% wystąpiło o zezwolenie na tymczasowy pobyt w innym kraju. Do Polski dotarły miliony obywateli Ukrainy, wielu ruszyło dalej na zachód, inni wrócili do ojczyzny. Jak podaje „Polityka”, w Polsce może przebywać obecnie około dwóch milionów Ukraińców. Na długo zapamiętamy sceny z dworców kolejowych, matki z dziećmi, łzy pożegnania i „pospolite ruszenie” Polaków, którzy spontanicznie organizowali zbiórki produktów i przyjmowali uchodźców do swoich domów.

W jak wojna domowa w Mjanmie

Zeszłoroczny zamach stanu w Mjanmie (dawnej Birmie) nie umożliwił generałom pacyfikacji kraju. Setki tysięcy ludzi protestowało przeciw puczowi. Protesty zostały utopione przez wojsko we krwi, lecz zwolennicy demokracji przeszli do partyzantki. Rozpoczęła się wojna domowa między zwolennikami Tatmadawu, birmańskich sił zbrojnych, a Ludowymi Siłami Obrony i partyzantkami etnicznymi. W tym roku zbrodnicze działania junty doprowadziły do konsolidacji zbrojnej opozycji i zwiększenia międzynarodowej presji w obliczu katastrofy humanitarnej. Obecnie nie ma szans na pokojowe rozwiązanie konfliktu.

Z jak zatruta Odra

Na początku sierpnia pojawiły się pierwsze doniesienia: „setki śniętych ryb w Odrze”. Źródło zatrucia wody? Nieznane. Grozi nam potężna katastrofa ekologiczna, jednak nikt nic więcej nie wie. Badania prowadzili Niemcy i Polacy. Osobno. Podejrzewano zatrucie rtęcią, ścieki wylewane z fabryk, a nawet celowe działanie. Dziś za najbardziej prawdopodobną uważa się hipotezę złotej algi – inwazyjnego glonu, który w trudnych warunkach (zwłaszcza dużego zasolenia) wydziela toksyny szkodliwe dla ryb. Podczas gdy strona polska uznała sprawę za zamkniętą, niemieccy badacze domagają się wyjaśnienia przyczyn wysokiego zasolenia. Raport Greenpeace jednoznacznie wskazuje na to, że warunki w Odrze są bardzo złe i wymagają natychmiastowej interwencji.

Oskar KMAK

Karolina SZMYGIN

Kacper ZIELENIAK